– Fleire studiar viser at det er store skilnader i barns spr?kevner n?r dei begynner p? skulen. Samtidig er det klart at desse forskjellane er stabile over tid. Dei som har svak spr?kforst?ing i barnehagen, er dei same som er spr?ksvake i skulen. Tilsvarande stabilitet ser vi ogs? fr? starten av barneskulen til slutten av barneskulen og ungdomsskulen. N?r vi ogs? veit at spr?kforst?ing er viktig for ? utvikle god leseforst?ing spesielt, og evner til ? forst? innhaldet i mange skulefag generelt, er det klart vi blir bekymra for f?rsteklassingane som ikkje meistrar spr?ket godt nok, seier professor Arne Lerv?g ved Institutt for pedagogikk p? Universitetet i Oslo.
– Utover i skulen ser vi at avstanden mellom dei sterke og dei svake elevane aukar, og det er urovekkjande. Vi er n?ydde til ? g? inn og pr?ve ? gjere noko med dette m?nsteret, seier han.
Med dette som utgangspunkt gjennomf?rte han, i 澳门葡京手机版app下载 med professor Monica Melby-Lerv?g ved same institutt, to studiar der dei unders?kte verknaden av spr?kstimulering i barnehagen. Den eine studien s?g p? effekten av spr?kstimulering hos barn som har norsk som andrespr?k, og den andre hos barn som slit litt med spr?kdugleiken i 4-?rsalderen.
Spr?ktrening hjelper
Den f?rste studien blei gjennomf?rd mellom 115 minoritetsspr?klege barnehagebarn i L?renskog og Skedsmo. Barna vart tilfeldig delt inn i to grupper; ei gruppe som fekk spr?kstimulering av forskarane, og ei gruppe som f?lgde vanleg opplegg i barnehagen (kontrollgruppe). Barna gjekk siste ?ret i barnehagen, og spr?ktreninga blei gjennomf?rd over 18 veker i det siste semesteret i barnehagen, alts? rett f?r dei skulle ta til p? skolen. I l?pet av denne perioden hadde barna gruppetrening i 40 minutt to gonger i veka, og éi individuell oppf?lging p? 10 minutt i veka. Barna si spr?kforst?ing blei m?lt rett etter at studien var ferdig, og 7 m?nader seinare, i januar etter at dei hadde begynt i skulen.
– Unders?kinga viste ein god effekt p? barna rett etter at spr?ktreninga var gjennomf?rd, men ogs? at verknaden ikkje heldt seg like godt over tid: Etter 7 m?nader var ikkje forskjellen mellom dei to gruppene like stor lenger, peikar Arne Lerv?g p?.
Forskarane ?nskte difor ? gjennomf?re ein studie der spr?kstimuleringa skulle f?reg? over lengre tid – og der barna ogs? skulle f?lgjast opp over ein mykje lengre periode – faktisk gjennom heile skuletida.
Tidleg og lenge
Denne studien vart gjennomf?rd tidlegare i sommar og gjekk over 30 veker. Omkring 300 barn fordelt p? 150 barnehageavdelingar i Asker og B?rum deltok.
– Planen er ? f?lgje desse barna opp gjennom heile skulegangen deira, heilt til 18-?rsalderen, for ? sj? om effekten av spr?kstimuleringa varer. Studien er einest?ande med tanke p? kor lenge vi f?lgjer barna, fortel Lerv?g.
Forskarane ser tydeleg kor stor fordel det er ? ta til tidleg med spr?ktreninga, og la den g? over lengre tid. Men med spr?ktrening meiner dei ikkje tung undervisning.
– Vi snakkar om trening i barnehagen i form av leik – barna sit ikkje bak ein pult og puggar ord, smiler han.
I begge studiane var det pedagogane i barnehagane som stod bak spr?ktreninga. Pedagogane hadde f?tt oppl?ring p? f?rehand, og opplegget var utarbeidt av forskarane. For ? stimulere barna si spr?kforst?ing, jobba pedagogane i barnehagen b?de med vokabular, grammatikk, narrativt medvit – ? forst? gangen i historier og kunne fortelje historier – og ? trekkje slutningar om kva ord tyder og om handlingsforl?p.
S?kalla dialogbasert h?gtlesing var eit viktig element i spr?kstimuleringa. Pedagogane inviterte barna til ? delta i h?gtlesinga ved ? leggje opp til samtale og diskusjon om det dei fekk h?yre.
– Gjennom ein dialog mellom barnet og den som les, kan pedagogane g? n?rmare inn p? tydinga av ord, setningar og innhald. Den som les, kan til d?mes sp?rje barna “Kvifor trur du dette skjedde? Kvifor trur du Kristin begynte ? gr?te her?”. Dialogbasert lesing er nyttig med tanke p? narrativ dugleik og det ? forst? makrostrukturen i ein tekst – dei store hendingane – i tillegg til ? forst? innhald, ord, setningar og den store historia, forklarer Lerv?g.
Barna har ogs? l?rt eit visst tal nye ord kvar veke og med det f?tt utvida ordtilfanget sitt.
Hjelp til barnehagen
S? langt viser alts? studiane at spr?ktrening i barnehagen har god effekt p? kort sikt. S? st?r det att ? sj? kva verknad meir spr?kstimulering i barnehagen kan ha gjennom skuletida.
– Om spr?kforst?inga held seg over tid, kan vi ikkje seie noko om f?r resultata v?re er analyserte. Det skal ein del jobbing til med spr?ket. Men utgangspunktet v?rt er nettopp at varig, god spr?kjustering – ja, hardt arbeid i barnehagen, kan ha ein del ? seie. Spr?k er ein fundamental del av menneskets liv og evolusjon – det lar seg ikkje berre endre p? med eit knips med fingrane, minner han om.
– Eit positivt resultat vil kunne hjelpe barnehagane med ? leggje opp l?pet sitt, og sentrale styresmakter kan leggje til rette for at barnehagane kan gjere dette. Og d? kan vi kanskje klare ? jamne ut noko av skilnadene, slik at barn med d?rleg spr?kforst?ing f?r det enklare n?r dei tar til p? skolen, understrekar Arne Lerv?g.